Εκτίμηση του συνεδρίου και προτεινόμενη πολιτική

Η μεθοριακή κοινότητα του Τσαμαντά, που βρίσκεται στην περιφέρεια της Ηπείρου στην βορειοδυτική Ελλάδα, έχει γνωρίσει μια σταδιακή παρακμή από τα μέσα του εικοστού αιώνα. Σήμερα, το χωριό έχει μόλις 65 μονίμους κατοίκους, σε σύγκριση με 1.347 το 1940. Οι περισσότεροι κάτοικοι του είναι ηλικιωμένοι και συνταξιούχοι και μόνο πολύ λίγες οικογένειες είναι τώρα οικονομικώς ενεργοί, ενασχολούμενοι κυρίως με την κτηνοτροφία.

Η οικονομική επιβίωση των παραδοσιακών γεωργικών απασχολήσεων, οι οποίες μέχρι τώρα έχουν υποστηριχθεί από επιδοτήσεις από την Ευρωπαϊκή Ενωση, αρχίζει να φαίνεται αβέβαιη. Προσπάθειες για την προβολή άλλων μορφών ενασχόλησης στη περιοχή έχουν αποτύχει. Ακόμα η δημιουργία του μικρού αλλά εντυπωσιακού λαογραφικού μουσείου στις αρχές της δεκαετίας του 1980 απέτυχε να προσελκύσει επισκέπτες οι οποίοι θα μπορούσαν να αναζωογονήσουν την τοπική οικονομία και να ανατρέψουν την παρακμή και ερήμωση του χωριού.

Αυτό το μουσείο, το οποίο έχει γεννηθεί από την επιθυμία να διασωθεί ένας εξαφανιζόμενος τρόπος ζωής, έχει αφεθεί να διαλυθεί, στερούμενο οικονομικών πόρων, μιας αποτελεσματικής διοικητικής υποδομής και μιας βασικής γνώσης συντήρησης.

Μια θετική πλευρά αυτής της γενικά απαισιόδοξης εικόνας παρακμής είναι η εισροή στο χωριό Αλβανών μεταναστών (οι περισσότεροι Ελληνικής καταγωγής), οι οποίοι είναι διατεθειμένοι να αναλάβουν κάθε είδους εργασία, ακόμα και εκείνες που είναι χαμηλόμισθες. Επιπλέον ένας σημαντικός αριθμός Τσαμανταίων γυρίζουν στην πατρική γη κατά την διάρκεια των θερινών διακοπών. Και οι δυο αυτές ομάδες έχουν βοηθήσει να σταθεροποιηθεί ο πληθυσμός του χωριού, ενώ η αγοραστική τους δύναμη συνεισφέρει σημαντικά εις την ανάκαμψη της τοπικής οικονομίας.

Η σύγκληση του συνεδρίου για την οικονομική αναζωογόνηση της κοινότητας του Τσαμαντά το Σεπτέμβριο του 2005 συμπίπτει με μια κρίσιμη περίοδο της μακρόχρονης ζωής αυτού του ιστορικού χωριού. Η μικρή αλλά διακεκριμένη ομάδα ειδικών ευρέθη αντιμέτωπος με την φοβερή πρόκληση να βρει λύσεις για την αναγέννηση της οικονομίας του Τσαμαντά και για την μελλοντική ανάπτυξη του λαογραφικού του μουσείου. Βασιζόμενοι σε σταθερά παραδείγματα από άλλες περιοχές οι ειδικοί εισηγούνται ένα αριθμό προτάσεων, από τις οποίες αρκετές απαιτούν μια επείγουσα απάντηση από την τοπική διοίκηση.

• Να προστατευθεί και να διατηρηθεί το Λαογραφικό Μουσείο του Τσαµαντά. Η µουσειακή συλλογή είναι πολύτιµη, έχοντας υλικό και συµβολικό χαρακτήρα, και θα µπορούσε να είναι το κέντρο της οικονοµικής και πολιτιστικής αναγέννησης της περιοχής. Υπάρχουν έντονες ενδείξεις ότι η επιθυµούµενη αλλαγή της τύχης της περιοχής της Μουργκάνας θα εξαρτηθεί από τον τουρισµό, και γι αυτό η πλήρης δυνατότητα του µουσείου να προσελκύσει επισκέπτες πρέπει να υλοποιηθεί.
• Να σχεδιαστεί το Λαογραφικό Μουσείο του Τσαµαντά σαν κέντρο κοινωνικών, πολιτιστικών και οικονοµικών ενεργειών.
• Να συγκεντρωθεί στον αγρο- ή στον οικολογικό τουρισµό, ο οποίος θα µπορούσε να γίνει µια σηµαντική πηγή απασχόλησης και µέσω αυτού να επαναφέρει την κοινωνικό-οικονοµική ισορροπία της περιοχής.
• Ο τουρισµός µπορεί να έχει πολλαπλασιαστική επίδραση στους οικονοµικούς τοµείς σαν αυτούς της γεωργίας, των αγροτικών προϊόντων, της οικοδοµικής απασχόλησης, των παραδοσιακών ειδών, των µεταφορών κτλ.
• Να ενθαρρύνει την αντι–αστυφιλία, προσελκύοντας τους κατοίκους των αστικών περιοχών από διάφορα µέρη της Ελλάδος µε την προοπτική της αυτοαπασχόλησης και άλλων σηµαντικών ωφελειών, όπως µιας καλύτερης ποιότητας ζωής.
• Κατά τον ίδιο τρόπο να ενθαρρύνει ξένους και οµογενείς από το εξωτερικό να έλθουν να εγκατασταθούν στην περιοχή και να κάνουν την τοπική κοινωνία να επωφεληθεί από τις εµπειρίες των και των δικτύων γνωριµιών.
• Να επιχειρήσει να προσθέσει αξία στα υπάρχοντα αγροτικά προϊόντα και φυσικά αγαθά (κρεατικά, γαλακτερά, µέλι, βότανα και µεταλλικό νερό), αυξάνοντας τα επιχειρηµατικά κέρδη. Η παραγωγή υψηλής αξίας αγροτικών τροφών µπορεί επίσης να προσελκύσει επισκέπτες.
• Να δηµιουργήσει νέα προϊόντα για µάρκετινγκ. Παραδείγµατος χάρη, τα σπάνια άνθη της Μουργκάνας δίνουν στο µέλι µια ειδική γεύση, και αυτό µπορεί να πουληθεί σαν ένα αγνό και βιολογικό προϊόν που µπορεί να κερδίσει µια σηµαντική εξαγωγική αγορά
• Να υποστηρίξει πρωτοβουλίες δια-συνοριακής συνεργασίας µε τι γειτονικές κοινότητες της Αλβανίας, οι οποίες θα µπορούσαν να ενεργοποιηθούν από τηντοπική διοίκηση και την Περιφέρεια της Ηπείρου στο πλαίσιο µιας µελλοντικής ‘Ευρωπεριφέρειας’
• Να βελτιώσει τις ικανότητες του κοινωνικού κεφαλαίου της περιοχής και να εισηγηθεί τη χρήση του Ιντερνετ. Η εκπαίδευση του κοινού είναι πιθανόν το πιο σπουδαίο όργανο για µια ώθηση στην οικονοµική ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών
• Να προάγει την αγαστή συµβίωση µεταξύ του εντόπιου πληθυσµού και να βελτιώσει την διαχειριστική διαφάνεια και ευθύνη.
• Να σχεδιάσει και να εκπληρώσει ένα πενταετές σχέδιο πρωτοβουλιών και να θέσει στόχους εκπλήρωσης ανά έτος, έναντι των οποίων η εκτέλεση και ολοκλήρωσή τους θα µπορούσε να ελεγχθεί και να αξιολογηθεί.